2 rozdział

proces powstawania prawa

złożony proces społeczny w rezultacie którego kształtują się albo zostają ukształtowane normy prawne o określonej treści obowiązujące w określonej grupie społecznej.

fakty prawotwórcze

fakty tworzące prawo

rodzaje faktów prawotwórczych

1. Stanowienie 2. umowa 3. kształtowanie się prawa zwyczajowego 4. precedens prawotwórczy.

źródła prawa

są to zarówno fakty prawo tworzące (np stanowienie ustawy) oraz rezultaty tych faktów (ustawy)

źródła poznania prawa

oznacza każdy dokument lub inną formę przekazu z których czerpiemy informację o prawie.(np. komentarz do ustawy)

prawo zwyczajowe

Jego kształtowanie się jest długotrwałe i skomplikowane. W społeczności musi wykształcić się powszechnie akceptowany w niej zwyczaj postępowania w określony sposób i przekonanie, że postępowanie to jest wyznaczone przez jakąś wiążącą normę (zwyczajową).

norma prawa zwyczajowego

norma zwyczajowa staje się normą prawa zwyczajowego gdy jakiś organ państwa (np. sąd) rozstrzygając jakąś konkretną sprawę uczyni podstawą tego rozstrzygnięcia normę zwyczajową.

akt uznania normy (usankcjonowanie zwyczaju)

czynność podjęcia przez organ państwa decyzji na podstawie normy zwyczajowej

zwyczaje

naleźy odróżnić je od prawa zwyczajowego. Są to powszechne nawyki określonego zachowania w określonych sytuacjach, które wykształcily się w jakiejś grupie społecznej i nie są uznawane przez organy państwa za wiążące

kompetencja prawotwórcza (prawodawcza)

upoważnienie do stanowienia prawa przyznawane na ogół przez akty normatywne najwyższej rangi (konstytucje)

stanowienie prawa (np. stanowienie ustawy przez parlament)

to czynność konwencjonalna kompetentnego organu państwa poprzez którą organ ów "żąda" aby normy o ukształtowanej przez niego treści były realizowane. Jest to zatem akt kreujący normy prawne.

współtanowienie prawa

jest to szczególny przypadek stanowienia prawa który polega na tym że akt stanowienia jest dokonywany przez co najmniej dwa podmioty. (np. dwóch ministrów z których każdy jest wyposażony w kompetencje prawotwórcze.

umowa

w odróżnieniu od aktów stanowienia jako fakt prawotwórczy jest czynnością co najmniej dwustronną (podmioty zawierające umowę to strony), poprzez którą strony uczestniczące w umowie ustalają wiążące je normy generalne i abstrakcyjne.

krótka definicja umowy

jest to akt kreujący normy prawne i charakteryzuje się tym, że twórca tych norm jest zarazem ich adresatem.

precedens prawotwórczy

fakt prawotwórczy polegający na tym że jakiś organ państwa rozstrzyga określoną trudną sprawę, mimo że w obowiązującym systemie prawa brak jest podstaw do rozstrzygnięcia lub też podstawy te są niedostatecznie określone.

opinie uczonych prawników (tzw. doktryna prawnicza czy jurysprudencja)

nie są uznawane za oficjalne źródło prawa, choć niewątpliwie wywierają istotny wpływ na jego tworzenie i interpretację. (były uważane za fakty prawotwórcze np. w staroż Rzymie)

pisane źródła prawa

zalicza sie do nich stanowienie i umowę.

niepisane źródła prawa

kształtowanie się prawa zwyczajowego i precedens prawotwórczy.

Co określa kto jest upoważniony tworzyć prawo (np. parlament)

Normy prawne. - określają zakres spraw które można regulować aktem normatywnym danego rodzaju, wyznaczają formy w jakich prawo może być tworzone (np. ustawa), regulują przebieg procesu prawodawczego.

Zamknięty system źródeł prawa w aspekcie podmiotowym lub przedmiotowym.

jeżeli w danym państwie prawo może być tworzone jedynie w formach wskazanych w konstytucji lub jedynie przez podmioty, które konstytucja do tego upoważnia.

Prawodawstwo autorytarne

Prawodawca autorytarny tworzy normy prawne, żąda ich realizowania, a posłuch dla nich wymusza siła.

Prawodawstwo demokratyczne

Obowiązują określone stosunkowo szczegółowe reguły tworzenia prawa oraz funkcjonują instytucje powołane do tego, by kontrolować, czy reguły te są respektowane (sądownictwo konstytucyjne)

przebieg procesu prawodawczego

przygotowanie projektów aktów normatywnych oraz procedurę ich uchwalania, a także ogłaszanie ustanowionych aktów.

Faza przygotowawcza procesu prawodawczego

rozpoczyna się od podjęcia przez określ. podmiot zamysłu by uregul. prawnie jakąś dziedzine spraw i obejmuje

Faza przygotowawcza procesu prawodawczego c.d

przygotowanie projektu a. norm, uzgod. go z różnymi podmiotami, jego krytyczną analizę oraz podjęcie decyzji o przedłożeniu projektu organowi, który ma kompetencje do jego ustanowienia.

Instytucje uczestniczące w procesie prawodawczym

a) instytucja której rolą jest inicjowanie prac prawodawczych b) instytucje przygotowującą projekt c) instytucja której powierza się zadanie

Fazy prac prawodawczych

Faza przygotowawcza oraz konwencjonalny akt stanowienia czy zawarcie umowy. Przy czym obie te fazy są współcześni uregulowane przez obowiązujące normy prawne.

Prawodawca faktyczny (prawodawca w ujęciu socjologicznym)

ludzie uczestniczący w procesie przygotowania i stanowienia aktów normatywnych oraz wywierających rzeczywisty wpływ na ukształtowanie treści tych aktów i nadanie im określonego kształtu redakcyjnego.

Prawodawca formalny (należy go odróżnić od prawodawcy w sensie socjologicznym

podmiot wyposażony w kompetencje prawodawcze (parlament, rząd, minister) i dokonujący konwencjonalnego aktu stanowienia, choć sam nie prowadzi wszystkich prac przygotowawczych (np. rząd nie redaguje tekstu rozporządzanie choć go uchwala)

Prawodawca

różni ludzie i ich zespoły: politycy, eksperci, legislatorzy(prawnicy przygotowani do opracowywania tekstów prawnych).

prawo inicjatywy ustawodawczej

rozumie się przez to kompetencje pewnych podmiotów (w RP np. Rady Ministrów) do dokonania czynności polegającej na przedłożeniu kompetentnemu organowi państwa projektu ustawy z takim skutkiem prawnym że

prawo inicjatywy ustawodawczej cg dalszy

organ ten jest zobowiązany do rozpatrzenia przedłożonego projektu i podjęcia decyzji w sprawie jego ustanowienia albo odrzucenia.