slowniczek historyczny

W średniowiecznej europie pełna Własność ziemi przeciwieństwo własności Lennej tymi gruntami właściciel mógł swobodnie dysponować sprzedawać je lub przekazywać w testamencie

Alodium

Przypisywanie istotą boskim zwierzętom przedmiotom zjawisko i tym podobnym cech ludzkich

Antropomorfizacja

Nie uznawany przez kościół Katolicki papież wybrany przez opozycyjną grupę duchowieństwa który objął stanowisko za pontyfikatu legalnego papieża lub w czasie gdy urząd ten pozostał nie osadzony

antypapież

Zgromadzenie ludowe w starożytnej Sparcie uczestniczyli w nim wszyscy pełnoprawni obywatele polis którzy ukończyli dwudziesty rok życia

apella

Dziewięciu najwyższych rangą urzędników starożytnych Atenach wybieranych raz w roku początkowo ich władza była bardzo rozległa jednak z czasem została ograniczona do spraw sądownictwa

archonci

Główny organ Ustawodawczy i Sądowy w starożytnych Atenach które początkowo kontrolował działalność urzędników oraz czuwa nad moralnością obywateli cieszył się dużym prestiżem w społeczeństwie od czasów Solona jego członkami dożywotnio zostawali archonci

areopag

Doktryna teologiczna stworzona przez Ariusza negująca Równość osób Trójcy świętej Został potępiony na soborze w Nicei jednak przez długi czas miał wielu zwolenników przyjęła go między innymi większość plemion germańskich zanikł całkowicie w siódmym wieku

arianizm

System rządzenia w którym cała władza należy do jednego człowieka lub grupy ludzi i jest sprawowana poza jakąkolwiek kontrolą społeczną (starozytnosc)

autokracja

Czasowe lub dożywotnie prawo czerpania dochodów z gruntu nadane przez seniora Wasalowi w zamian za służbę wojskową

beneficjum

Wielcy właściciele ziemscy panowie feudalni na Rusi a następnie w Rosji na Litwie nazywano tak przedstawicieli średniej i drobnej szlachty

bojarzy

Urzędowy dokument papieski Cesarski lub Królewski wydawany w sprawach szczególnej Wagi opatrzony pieczęcią

bulla

W okresie Fałda lizm mu wstałeś świadczenie wnoszone przez chłopa na rzecz właściciela gruntu w w zamian za ich użytkowanie mogło być uiszczone w pieniądzach lub produktach

czynsz

W starożytnych Atenach politycy uznawani za przywódców ludu nie piastowali żadnego urzędu publicznego a ich znaczenie rosło wraz z popularnością wśród ludu a tyńskiego

demagogowie

Forma ustroju politycznego opierające się na równoprawnym udziale w sprawowaniu władzy wszystkich posiadających prawa obywateli

demokracja

Naukowa metoda datowania znalezisk archeologicznych zawierających drewno na podstawie analizy wzorów słojów z dokładnością co najmniej do roku

dendrochronologia

model religijności w kościele katolickim powstały pod koniec XIV wieku jego zwolennicy poszukiwali osobistego kontaktu z Bogiem (Mistycyzm) praktykowali umiarkowana asceza kładli nacisk na indywidualną modlitwę i przestrzeganie przykazań łacnowapoboznosc

devotio moderna

Dowódcy armii Aleksandra wielkiego którzy po śmierci władcy stali się jego następcami i podzielili między siebie obszar imperium

diadochowie

styl życia charakterystyczne dla starożytnych Spartan polegające na zdyscyplinowaniu i całkowite poświęcenie się ojczyźnie

diaita

forma rządów której władzę sprawują dwie osoby

diarchia

rozproszenie osób i jednej narodowości wśród innych lub wyznawców określonej religii pomiędzy innowiercami Nazywa się tak też rozproszenie żydów żyjących poza Palestyna

diaspora

W okresie rozdrobnienia feudalnego terytoria podlegająca bezpośredniej władze króla

domena królewska (monarsza)

stała Danina pobierana przez kościół obciążająca ogól ludności początkowa wynosiła 1/10 Planów lub dochodów później zaczęła przybierać inne formy m.in. stałej opłaty Pieniężnej płaconej od łana

dziesięcina

We wczesnośredniowiecznych państwach plemiennych oraz monarchiach patrymonialnej ch formacja Zbrojna pozostająca pod bezpośrednią mi rozkazami na utrzymaniu króla lub księcia

drużyna

Zapisane w Koranie obowiązek religijny każdego muzułmanina polegającym na szerzeniu islamu zarówno metodami pokojowymi jaki poprzez walkę zbrojną

dżihad

Wyżsi rangą urzędnicy w Sparcie tworzyli pięcioosobowe germium czuwali nad przestrzeganiem praw strzelali do chodzenia i nakazywali aresztowania nadzorowali sprawy finansowe prowadzili politykę zagraniczną odpowiadali za przygotowania kampanii wojennych

eforowie

zgromadzenie ludowe stanowiący najważniejszą instytucje demokratyczne w starożytnych Atenach zasiadali w nim wszyscy mężczyźni powyżej dwudziestego roku życia będący pełnoprawnymi obywatelami

eklezja

Kara Kościelna wykluczająca obłożoną nią osobę z życia Wspólnoty religijnej zgodnie z doktryną kościoła obłożenie nią wła co oznaczało zji zwolnienie ego podanych przysięgi wierności

ekskomunika (klątwa)

Powołanie dostojników świeckich i duchownych oraz monarchów w drodze wyboru

elekcja

W imperium arabskim zarządca prowincji Mianowany i odwoływany przez kalifa

emir

Obszar otoczone ze wszystkich stron przez terytoria lądowe innych państwach

enklawa

Procedura stosowana w starożytnych Atenach służące do weryfikacji działań osób pełniących służby publiczne

euthyna

Długotrwały proces polegające na stopniowym przemianach które dokonują się w obrębie gatunkowo tych kolejnych pokoleń skutek eliminacji odbywające się poprzez alex centralną lub sztuczną część osobników danej populacji

ewolucja

Placówka założona w celu prowadzenia wymiany towarów z ludnością zamieszkująca dany zazwyczaj rozległy obszar powstawały one nej części na terenach zamorskich lub w koloniach

faktoria handlowa

Porządek Wasalno-Lenny charakterestyczne w organizacji gospodarki I społeczeństwa w europie między piątym a dwunastym wiekiem

feudalizm

W Atenach były to jednostki podziału terytorialnego i skład był zmianę wyniku reformy Solona a następnie Klejstenesa

fyle

Nurt polityczno-religijny w kościele francuskim dążący do zwiększenia jego niezależności od papieży i przyznania szerszych uprawnień monarchom początki jego sięgają XIIw upowszechnił się pod koniec średniowiecza wśród świeckich i duchowych

gallikanizm

Rada starszych Sparty jej członkowie nazywani gerontami doradzali w sprawach polis zgłaszali wnioski sprawowali sądy przy najpoważniejszych przestępstwach składała się z 2 królów oraz 28os <60latwybieranych dożywotnio przez zgromadzenie ludowe

geruzja

Organizacja zrzeszająca kupców działających w danym mieście funkcje pełnione przez nie były podobne do zadań organizacji skupiających rzemieślników

gildia

Typ gospodarki w której produkcję przeznacza się jedynie na zaspokojenie własnych potrzeb producenta a nie na wymianę handlową

gospodarka naturalna

Typy gospodarki polegające na użytkowaniu pola przez kilka lat a następnie pozostawieniu go odłogiem na kilka kolejnych lat

gospodarka przemienno-odłogowa

Typ gospodarki stanowiące przeciwieństwa gospodarki naturalnej polegające na wytwarzaniu produktów przeznaczonych do transakcji kupna sprzedaż

gospodarka towarowo-pieniężna

Podziemna budowle wykuwane w zboczach wzgórza każda z nich składa się z trzech części korytarza prowadzącego do wnętrza grobowca zastępowanego po pogrzebie przedsionka i okrągłej kopuły

grody kopułowe

Grobowce w postaci głębokich wąskich dołów ich boczne ściany Obudowa no kamieniami a wyższych partiach suszonymi cegłami na powierzchni ziemi umieszczono kamienne pomniki stelle

groby szybowe

Handel prowadzony szlakiem łączący europę z Lewantem i dalekim Wschodem

handel lewantyński

przywództwo i przewaga danego państwa organizacji lub grup nad innymi

hegemonia

W starożytnych Atenach sąd ludowy które od czasów Peryklesa składał się z 6000 sędziów wybieranych z 10 fyl mógł rozpatrywać wszystkie sprawy publiczne i prywatne z wyjątkiem zabójstw pozostawionych areopagowi

heliaja

W starożytnej Sparcie nie wolni chłopi do których zaliczono mieszkańców podbitej przez Spartan Messenii stanowili oni Własność polis i tylko jej władze miały prawo ich uwolnić np. w nagrodę za służbę wojskową

heloci

Ucieczka Mahometa z rodzinnej Mekki do Medyny

hidżra

Jednostka administracyjna monarchii frankijskiej na czele jego stał Mianowany przez władcę hr który sprawował funkcję dowódcy wojskowego sędziego zarządcy skarbu i gospodarki

hrabstwo

W piętnastym i szesnastym wieku ruch o charakterze religijnym społecznym i narodowym w Czechach zainicjowany przez jana Husa

husytyzm

W średniowieczu przywilej nadawany przez monarchę właścicielowi ziemskiemu dobra objęte nim były zwolnione ze świadczeń na rzecz państwa podatkami i w określonym zakresie wyłączone spod władzy sądów Królewskich

immunitet

Silna struktura polityczna powstała najczęściej w wyniku ekspansji jednego silnego państwa mocarstwa charakteryzuje się wielkim obszarem terytorialnym słabszych krajów

imperium

Grupa ludów posługujących się językami indoeuropejskimi wywodzących się od jednego prajęzyka z tej Wspólnoty wywodzą się niemal wszystkie narody europejskie poza Paska nami Estończykami Finami i Węgrami

indoeuropejczycy

Kraina historyczna położona na drzwiną i Zatoka Ryska w średniowieczu zamieszkiwał ją plemiona Bałtów oraz plemiona ugrofińskie

inflanty

Instytucja kościoła katolickiego powołana do wykrywania i zwalczania herezji utworzona w drugiej połowie dwunastego wieku (wykonujacy prace) dla poszczególnych państw i diecezji byli oni wyznaczeni przez papieża

inkwizycja

Napis wyryty w czwartym materiale

inskrypcja

Zakaz odprawiania obrzędów religijnych przez daną osobę lub na określonym terytorium nałożone przez władze kościelne

interdykt

W okresie uzależnienia Rusi od Złotej Ordy pisemną zgodę na sprawowanie władzy zwierzchniej niej wydawana przez chanów książętom ruskim

jarłyk

Tytuł następców proroka Mahometa nadawany od siódmego wieku przywódcom Muzułmańskich społeczności państwo religijnych kalifatów

kalif

Ruch heretycki istniejące w XI-XIII w w poł Francji i pół Włoszech jego przedstawicieli głosili dualizm Boga ich zdaniem warunkiem zbawienia było odrzucenie świata doczesnego zostali wytępieni w efekcie francuskich krucjat oraz działalność inkwizycji

katarzy (albigensi)

Wyznaczenie zasad prawnych poprzez przewidywanie konkretnych sytuacji przypadków zamiast odnoszenie się do ogólnych tez

kazuistyka

Zbiór przepisów prawnych

kodeks

Zebranie i usystematyzowanie z towanie poszczególnych przepisów prawnych w jedną całość

kodyfikacja

Proces przeprowadzony w średniowieczu na słaby ich zaludnionych ziemiach Polski polega na sprowadzeniu i osiedlaniu tam ludności z zach. (najczęściej niem) panowie feudalni podpisywali z nią umowy wzorowane na prawie obowiązującym w Niemczech

kolonizacja na prawie niemieckim

Pogląd w kościele katolickim głoszący wyższość soboru powszechnego jako reprezentacji wszystkich chrześcijan nad papieżem zyskał ogromną popularność okresie schizmy zachodniej

koncyliaryzm

Zespół charakterystycznych wytworów kultury materialnej współwystępujących ze sobą na danym terytorium i w określonym czasie

kultura archeologiczna

Nazwa stosowana w odniesieniu do najczęści społeczeństwa spartańskiego Sparta powstała najprawdopodobniej na miejscu dawnego Achajskiego lacedemonu dlatego nazywano ją miastem lacedemończyków

lacedemończycy

Grunty nadawane przez seniora Wasala owi podczas uroczystości zwanej hołdem lennem

lenno

W średniowiecznej europie urzędnik zajmujące się administracją dworu monarchę

majordom

Cudzoziemcy zamieszkująca terytorium ateńskiego polis u przebywających na jej terenie dłużej niż miesiąc ciążyły na nich takie same obowiązki jak na obywatelach a ten za prawo pobytu w polis płacili specjalny podatek

metojkowie

Ustrój polityczny w którym nowego monarchę Wybiera społeczeństwo lub uprawniona tylko grupa panował między innymi w rzeczy pospolitej Obojga narodów

monarchia elekcyjna

Ustrójcharakterystycznydlawczesnośredniowiecznejeuropynajważniejszyminstrumentemwładzybyłodysponowaniedobramiziemskimipodległośćurzędnikówwobeckrólamiałacharakterwięziosobisteorganizacjapaństwaatsomepointprzypomniałaorganizacjawielkiegomajątkuziemskiego

monarchia patrymonialna

UstrójpolitycznycharakterystycznydlapóźnegośredniowieczapowstałydziękiwyodrębnieniuzróżnicowanychgrupspołecznychzwanychstanamiwpaństwachwktórychpanowałwładzemonarchystopniowoograniczononarzeczStanówduchowegorycerskiegoanawetMieszczańskiego

monarchia stanowa

Formy religijności polegająca na życiu we wspólnocie klasztornej zgodnie z określonym regułą i pod jednolitym kierownictwem

monastycyzm

doktryna teologiczna powstała w Vw negująca podwójną naturę Chrystusa boską i ludzkątwierdzili ze Jezus mial tylko boska potepiony na soborze chalcedonskim (451)

monofizytyzm

Faworyzowanie członków własnej rodziny przy obsadzaniu stanowisk przydzielaniu płatności na dawaniu dupy

nepotyzm

Pogardliwe określenie łamania przez duchowych celibatu i pozostawania przy nich w związkach małżeńskich lub konkubinatach

nikolaizm

Nadanie szlachectwa osoby należącej do niższego stanu oraz ich potomkom w średniowieczu Monarcha czynił pomocą specjalnego aktu prawnego wiązała się ona z nadanie herbu lub przyjęciem pretendenta do jednego z rodów herbowych

nobilitacja

Forma rządów której władzę sprawuje niewielka grupa ludzi wywodząca się z warstw Uprzywilejowana eh

oligarchia

We wczesnośredniowiecznej Polsce wspólnota Sąsiedzka składająca się z osad i gospodarstw położonych blisko siebie głównym ośrodkiem jego był gród

opole

osada której mieszkańcy byli zobowiązani do określonych świadczeń i pracę na rzecz księcia lub pobliskiego grodu np produkcji uzbrojenia narzędzi hodowli zwierząt wypieku chleba itp Od rodzaju tych obowiązków pochodziły nazwy osad

osada służebna

Procedura stosowana raz w roku w starożytnych Atenach polega na tajnym głosowaniu obywateli na glinianych skorupkach ostra Konach i prowadziła do wygrania polityka który w opinii większości mógł zagrozić funkcjonowaniu polis

ostracyzm

W monarchii Piastowskiej w XI-XIIIw najwyższy rangą urzędnik Dworski miał zarządzać tworem panującego i nadzorował działalność organizacji grodowej zastępował władcę w sprawowaniu sądów i dowodzeniu wojskiem

palatyn

Forma renty feudalnej polegające na obowiązkowej i bez płatnej pracy chłopów na gruntach które znajdowały się pod bezpośrednim zarządem pana

pańszczyzna

W starożytnej Sparcie ludzie wolni lecz pozbawieni praw politycznych zamieszkiwali one wspólne osady zajmowali się handlem rzemiosłem oraz uprawą roli i hodowla zwierząt

periojkowie

pieczęć formie walca pokryta reliefem a czasami także inskrypcje często przedstawione na niej sceny z życia codziennego

pieczęć cylindryczna

wiara w wielu bogow

politeizm

Przywilej handlowy nadawany miasto przez monarchów na jego mocy przez dany miasto nie można było przewozić towarów (wszystkich lub okreslonych) bez wystawienia ich na sprzedaż miejscowe go kupca

prawo składu

możliwość opuszczenia wsi przez chłopa bez zgody pana ograniczona tylko koniecznością spełnienia określonych przez prawo warunków

prawo wychodu

Jednostka organizacyjna kościoła skupiającego się z kilku decyzji na jego czele stoi arcybiskup który równocześnie zarządza jedną z wiedzę Ziyi w średniowieczu państwo posiadające własny Było Oksana wany za w pełni suwerenne

prowincja Kościelna (arcybiskupstwo metropolia)

W średniowiecznych monarchiach organ doradczy panującego złożony z najwyższych rangą dostojników państwowych w Polsce z w skład rady wchodzi i najwyżsi urzędnicy dworscy ziemscy oraz Arcybiskupi i biskupi

rada królewska

AteńskiekolegiumodpowiedzialnezaprzygotowywaniesprawdoomówienaprzezzgromadzenieutworzonawwynikureformyKlejstenesazwcześniejszejrady400byłainstytucjądemokratycznąwjejskładwchodziło50reprezentantówkażdejfyliwwieku<30latktórzymogliwniejzasiadaćtylko1xprzezro

rada pięciuset

We wczesnym średniowieczu dziedziny gospodarki zarezerwowane wyłącznie dla panującego

regalia

Rządy jednej lub kilku upoważnionych osób regentów sprawowane w okresie małoletności choroby lub dłuższej nieobecności prawdziwi tego monarchy

regencja

Zbiór podstawowych przepisów określających sposób życia zakonników

reguła zakonna

Walka chrześcijan z muzułmańskimi Maurami zamieszkującymi Półwysep Iberyjski trwająca od ósmego do piętnastego wieku i celem było całkowite odzyskanie Półwyspu z rąk muzułmanów

rekonkwista

Świadczenie chłopów na rzecz panów gruntowych uiszczone w zamian za użytkowanie ziemi mogła mieć formę odro PQ pańszczyznę lub daniny w naturze i lub pieniądzach czynszu

Renta feudalna

Zachodzące w neolicie zmiany w życiu ludzi polegające na przejściu od Łowiectwa i zbieractwa do rolnictwa oraz hodowli zwierząt a także na zmianie koczowniczego trybu życia na Osiadły

Rewolucja neolityczna

W ustroju feudalnym typowy etap rozwoju państw średniowiecznej Europy polegająca the centralizacji władzy monarszej i rozbiciu jednolitego państwa na szereg księstwo dzielnicowych

Rozdrobnienie feudalne

Historyczne określenie państwa niemieckiego które w średniowieczu stało się związkiem kilkuset biskupstw księstw miast i hrabstw cieszących się autonomią ale uznających zwierzchnictwo elekcyjnego króla niemieckiego

rzesza

W świecie chrześcijańskim rozłam w kościele którego wyniku powstają odrębna organizacje kościelne lub dwa środki lub więcej ośrodków władzy kościelnej

schizma

Zgromadzenie powszechne zwoływane w Polsce od czternastego wieku przez monarchów sprawach Wagi państwowej

Sejm Walny

Zgromadzenie lokalne zwołane na ziemiach polskich od czternastego wieku w każdym województwie zajmujących się sprawami administracji lokalnej oraz prawem

Sejmiki ziemskie

W ustroju feudalnym osoba sprawująca władzę nad wasalami

senior

stosowana w średniowieczu zasada określająca porządek obejmowania tronu zgodnie z nią po śmierci panującego władzę zwierzchnią kara do razową miał sprawować najstarszy przedstawiciel rodu

Seniorat

Przyjmowanie kultury Chińskiej

sinizacja

W kościele katolickim Zjazd Biskupów pod przewodnictwem papieża w celu ustanowienia nowych praw kościelnych oraz uregulowania doktryny wiary

Sobór powszechny

Pełnoprawni obywatele starożytnej Sparty stanowiące uprzywilejowana warstwę strukturze społecznej polis

spartiaci

Typ społeczeństwa w późnym średniowieczu i wczesnej epoce nowożytnej cechujący się podziałem na stany Możnowładztwo duchowieństwo mieszczaństwo oraz chłopstwo

Społeczeństwo stanowe

Zgromadzenie stanowe zwoływane we Francji od tysiąc trzysta drugiego roku przede wszystkim w celu zatwierdzenia nowych podatków reprezentowało ono trzy stany szlachtę duchowieństwo i tzw. stan trzeci

Stany generalne

W średniowiecznej Polsce zbiór przepisów regulujących określoną dziedziny życia państwowego wydanych przez panującego

Statut Królewski

W greckich polis dowódcy Wojsk a w starożytnych Atenach najwyżsi rangą urzędnicy wybierano i raz w roku jedna osoba mogła piastować ten urząd wielokrotnie

Stratedzy

Dziedziczenie prawo do tronu

sukcesja

Tytuł używany przez władców wielu państw muzułmańskich zwłaszcza pochodzenia tureckiego

Sułtan

W ustroju feudalnym najwyższy senior zwykle władca który nie był niczyim wasalem

suzeren

W starożytnej Grecji związek kilku polis które zobowiązały się do wspólnego prowadzenia obrony swoich terytoriów oraz organizowania wypraw wojennych

symmachia

Inaczej święto Kup stwo handel godnościami dobrami urzędami kościelnymi

symonia

Łączenie w jedną całość różnych często sprzecznych elementów np. w religii

Synkretyzm

Islamskie prawo którego głównym źródłem jest Koran Jego przepisy dotyczą zarówno kwestii religijnych jak i codziennego życia muzułmanów

szariat

Radykalny odłam Husytów powstały w piętnastym wieku na terenie trzech tylko przedstawiciele odrzucali władzę papieża oraz hierarchia kościelną do głównych przywódców ruchu należał Jan Žižka

taboryci

Forma rządów w której najwyższą władzę państwową sprawują kapłani

Teokracja

SystemfilozoficznyiteologicznysformowanyprzezśwTomaszazAkwinurozwijanyprzezjegouczniówwujęciumoetodufilozoficznejnawiązywałdoArystotelesagłównymcelembyłozrozumowewyjaśnieniapojęćdogmatówchrześcijańskiegoorazposzukiwaniesyntezywiedzyoczłowiekuiświecie

tomizm

System uprawy ziemi polegający na podzieleniu pola na trzy części na jednej z nich siano Zborze ozime jesienią na drugiej Jare wiosną ale trzecią pozostawiono bez zasięgu po roku następowała zmiana

Trójpolówka

Danina składana przez jednego władcę innemu jako dowód uznania zwierzchności lub w zamian za pokój

trybut

Forma rządów w której jedna osoba samodzielnie sięga po władzę i za pomocą terroru panuje nad wszystkimi sprawami państwa

Tyrania

Związek państw połączonych osobą wspólnego monarchę przy zachowaniu odrębności politycznej ustrojowej

Unia personalna

W średniowieczu idea podporządkowane całej chrześcijańskiej Europy jednej władzy zwierzchniej próbował ją zrealizować Cesarza i papieża

uniwesalizm

Umiarkowany odłam Husytów powstały w piętnastym wieku w Czechach głosili konieczność zreformowania kościoła katolickiego ich główne hasło to komunia pod dwiema postaciami oraz umożliwi wość głoszenia Kazań w językach narodowych

utrakwiści (kalikstyni)

W ustroju feudalnym osoba oddająca się pod opiekę seniora w akcie Komenda cji w zamian za Lenno Wasa i zobowiązał się do złóż bez prom

wasal

WgermańskichisłowiańskichpaństwachplemiennychzgromadzeniewszystkichludziwolnychzdolnychdonoszeniabroniwrazzumacnianiemsięwładzyksiążęcejzacząłtracićznaczeniewśredniowiecznejPolscewtensposóbnazwanoZjazdmożnychpodprzewodnictwemmonarchy

wiec

Starożytny dokument określający podstawy ustrojowe i prawne Sparty którego legendarny twórca miał być Likurg ustanawiał dominującą rolę królów i rady starszych

wielka rhetra

Władza właścicieli ziem nad osadzonymi na dni ch ludźmi ukształtowana między czwartym a ósmym wiekiem w monarchii frankijskiej

Władztwo Gruntowy

We wczesnośredniowiecznej europie wielkie majątki ziemskie znajdujące się w posiadaniu władcy kościoła lub możnych

Włość senioralna

W średniowiecznej europie zakonu utrzymujący się z Jałmużny na głosząca potrzebę powrotu do ewangelicznego ubóstwa

Zakony żebracze

Kilku stopniowe wierzę wznoszone na planie kwadratu przy większych mezopotamskich świątyń A

zikkuraty

Pas urodzajny i ziemi w kształcie łuku rozciągający się od Półwyspu Synaj do Zatoki perskiej

Żyzny półksiężyc